Gradonačelnici Novog Sada kroz istoriju: Advokati najčešće na čelu grada

Samo šest meseci pre nego što je Novi Sad proglašen za slobodni kraljevski grad, njegovi pravoslavni i rimokatolički stanovnici su potpisali sporazum o izboru nosilaca javnih dužnosti u gradu. Između ostalog, predviđen je princip naizmeničnog izbora. Ako je na prvim izabran Srbin za šefa poreske blagajne, na sledećim izborima na ovo mesto mogao je da računa samo Nemac ili Hrvat (Mađara je tada ovde bilo veoma malo). Međutim, ni posle elibertacije 1748. godine Novi Sad nije dobio pravo na gradonačelnika, koje su tada imali samo veliki gradovi u Austrijskom carstvu. To zvanje uvedeno je ovde tek 1788. godine.

Tako je prvi veliki sudija posle dobijanja statusa slobodnog kraljevskog grada bio plemić i pivar Ignac Hajl (1748-1752). Nakon Hajla, trgovac volovima Pantelija Milanković je bio prvi Srbin izabran na mesto velikog sudije gde se zadržao do 1756. godine. Inače, Milanković je pre sticanja statusa slobodnog grada bio senator zahvaljujući svom imovinskom stanju i pozajmio je 4.000 forinti gradu za otkup, što je bio najveći iznos koji je dao jedan Srbin. U zapisnicima sa sednica Magistrata, od 1789. godine, pored velikih sudija, prvi put se javlja i titula gradonačelnik, a rođeni Novosađanin Dimitrije Bugarski izabran je za prvog čoveka grada. Bugarski nije bio dugo na toj poziciji jer je ubrzo umro, a na njegovo mesto iste godine došao je Manojlo Nikolić. Uz obaveze koje je imao u Magistratu, Bugarski je obavljao i dužnost direktora novosadskih srpskih osnovnih škola.

Austrijski car Franjo Josif je 1849. godine formirao Vojvodstvo Srbiju i Tamiški Banat. Srbi se vraćaju u Magistrat, a zapisnici se prvi put vode na srpskom jeziku. 24. aprila 1861. godine Svetozar Miletić postaje gradonačelnik i to najmlađi u istoriji grada. Miletić proglašava srpski jezik zvaničnim i zalaže se za podizanje Gradske kuće u srpskom delu Novog Sada. Iako je imao apsolutno podršku Magistrata, ugarska vlada ga je suspendovala 1868. godine, kada je po drugi put bio gradonačelnik. Sve do 1934. godine postojala je titula gradonačelnika. Od septembra 1934. godine do početka Drugog svetskog rata titula prvog čoveka grada je predsednik opštine, da bi za vreme rata, pa sve do oslobođenja na čelu grada bili vitez Mikloš Nađ i Antal Nađ. Nakon oslobođenja, nije vraćena titula gradonačelnika, već su prvi ljudi grada obavljali funkcije predsednika i to Narodnooslobodilačkog odbora, Opštine, Gradske zajednice i Skupštine opštine. Alimpije Popović (1944-1949) je prvi posleratni gradski otac, inače sveštenik i to jedini koji je vodio grad.

Potom su usledili Dušan Ibročić (1949-1951), Radomir Radujkov (1951-1952), Todor Jovanović (1952-1956), Milosav Gonja (1956), Boža Melkus (1957-1962), Tima Vrbaški (1962-1967), Dušan Ilijević (1967-1973), Milan Čanak (1974), Jovan Dejanović (1974-1982), Branislav Mindić (1982-1983), Zdravko Mutin (1983-1984), Aleksandar Horvat (1984-1985), Boško Petrov (1985-1989), Vlada Popović (1989-1992), Vladimir Divjaković (1992-1993), Milorad Mirčić (1993), Milorad Ðurđević (1994-1995), Ðuro Bajić (1996), Mihajlo Svilar (1996-1997), Stevan Vrbaški (1997-2000), Borislav Novaković (2000-2004), Maja Gojković (2004-2008) i Igor Pavličić (2008-2012).

Zakon o lokalnim izborima i lokalnoj samoupravi je početkom 21. veka izmenjen, pa je posle 70 godina ponovo ustoličena titula gradonačelnika. Miloš Vučević trenutno obavlja tu funkciju.

Na sajtu Grada mogu se pročitati detaljnije biografije gradonačelnika, a zanimljivo je da za neke nema ni slova o njihovom radu i zanimanju. Tako da u posleratnom periodu, osim imena i prezimena, ništa nije napisano za Branislava Mindića, Vladu Popovića i Stevana Vrbaškog, dok pored imena Maje Gojković samo stoji da je izabrana na direktnim izborima za gradonačelnika. Ona je jedina žena koja je bila na toj poziciji.

Kad se gleda po zanimanjima, grad su najviše vodili advokati, a na njegovom čelu bili su i trgovac, apotekar, profesor, lekar, sveštenik, kulturni radnik, sociolog, političar, inženjer, ekonomista i elektromehaničar.

Od zanimljivijih istorijskih preseka izdvajamo da je za vreme mandata dr Stevana Pecije Popovića (1884-1902) Novi Sad doživeo ekonomski i urbani procvat jer je kao nosilac izvršne vlasti imao neposrednog uticaja na raspoređivanje gradskih novaca. Dr Vladimir Demetrović (1906-1914) je forsirao bušenje bunara. Takođe, tokom njegovog gradonačelnikovanja Novi Sad je dobio električnu centralu (1910) i uveden je gradski tramvaj (1911). Do 1936. godine na čelu grada je bio dr Branislav Borota, a za vreme njegovog devetogodišnjeg mandata Novi Sad je naglo počeo da se razvija i dobija savremena urbana obeležja. Sređena je gradska uprava, a opštinske službe osposobljene za efikasniji rad. Podignuto je više javnih zgrada, nekoliko škola, u mnogim ulicama postavljeni su novi kolovozi, preuređena pijaca, zasuti gradski šančevi, regulisan Mali Liman, bulevarom i drumsko-pešačkim mostom grad spojen s Petrovaradinom. Za najvažnije delo Koste Mirosavljevića (1938-1939) smatra se osnivanje Trgovačko-industrijske i zanatske komore.

Veliki ugled u gradu uživao je doktor Miloš Petrović (1939-1941) i bio učesnik u mnogim humanitarnim i kulturnim akcijama. Pomagao je sirotinji, podržavao nacionalne, društvene i kulturne manifestacije i podupirao akciju Matice srpske da se u Novom Sadu podigne spomenik Svetozaru Miletiću. Kulturni poslenik Radomir Radujkov je osnivač Sterijinog pozorja, a i osnovao je menzu u kojoj su se student hranili po povoljnijim cenama. Najveći urbanistički zahvat za vreme mandata Todora Jovanovića bili su rekonstrukcija i izgradnja železničkog čvora i izmeštanje pruge s južne na severnu stranu. Na inicijativu Boška Petrova umesto siromašnih stambenih blokova, poput Satelita i Detelinare, grade se stanovi sa svim pratećim objektima i daleko višim standardom stanovanja. Podignuta je moderna robna kuća kasnije nazvana "Bazar", a kasnije su izgrađene još dve "Ugled" i "Kokra" i dat podstrek za izgradnju "Norka".

Od 1748. godine grad je vodilo više od 70 osoba. Naredne godine su lokalni izbori, pa ćemo videti da li će sledeći gradonačelnik biti već viđena faca ili neko novo lice.