UPOZNAJTE AVIJATIČARSKO NASELJE: Tranzitna buka u staništu umetnika (FOTO)

Piše: Dejan Ignjić

Avijatičarsko naselje je periferni deo Novog Sada, mada se mnogi s tim ne bi složili, na severozapadnom delu bačke strane grada. Smešteno između Rumenačkog puta, stare pruge i Bulevara Evrope, severno od Detelinare, popularna Avijacija prostire se na 32 hektara, a nazvana je prema Avijatičarskom putu koji je vodio na aerodrom "Jugovićevo".

Inače, 1. juna 1950. godine na ovom aerodromu je postignut svetski rekord u broju izvedenih skokova padobranom. Rekorder, Janko Lutovac, izveo je 137 skokova u danu među kojima je poslednji skok realizovao upravo na "Jugovićevu". Vojni aerodrom je važio za najveći u Kraljevini SHS i u direktnoj je vezi s prvim pisanim tragovima o ovom naselju, osnovanom nakon Prvog svetskog rata.

Izgradnja je počela 1948. godine, a naselje je izgrađeno sedamdesetih godina prošlog veka. Avijacija predstavlja produžetak Detelinare. Osim što Rumenački put vodi na Novo groblje, Avijatičarsko naselje poznato je po porodičnim kućama tipa "premis" i to je jedini razlog što je taj lepi deo grada nazvan "Američko naselje". Ulice su prepune tipski građenih kuća sa travnjacima i prelepim cvećem, kao u američkom porodičnom filmu.

Prvi stanovnici mirnog, tada modernog kraja bili su književnici Miroslav Antić i Ferenc Deak, po čijem su predlogu ulice dobile imena umetnika, nekadašnjih Novosađana: pesnika Mihala Babinke, slikara Dragoslava Stojanovića Sipa i arhitekte Đorđa Tabakovića. Na Avijaciju su se doseljavali i drugi umetnici i ljudi od pera, tako da je ono dobilo imidž umetničkog staništa. Živeli su tamo Stevan Vrebalov, Rade Obrenović, Aleksandar Badnjarević, Slavoljub Kocić i druge umetničke duše, a ovim delm grada još uvek šeta Borislav Putnik Pub.

Mlađi stanovnici su ljubav prema umetnosti iskazali crtanjem zanimljivih grafita po celom naselju. Da ulična umetnost može da spoji lepo i korisno, pokazali su stanari zgrade na Rumenačkom putu 29, koji su sprej-majstore zamolili da im u ulazu iscrtaju murale, kako zid ne bi bio pun škrabotina. Crteži su potpuno obogatili betonski ćošak. Krajem devedesetih godina prošlog stoleća na Avijaciji je postojala ulična prodaja marihuane. Zvuči neverovatno, ali kolone kola su čekale u redu da od klinaca dobiju željenu dozu popularnog opijata. Vrlo urbano i radikalno, nema šta.

Osim komfornih "američkih" kućica tu se nalaze blokovi zgrada i parcele prizemnih kuća. U dubini naselja vodi se miran život bez puno buke, ali tranzit na Rumenačkom putu predstavlja rak-ranu stanovnicima koji žive duž ove prometne ulice. Sva moguća motorna vozila tutnje ovuda bez obzira na obilaznicu (bilo je pre i tenkova) kao da je magistrala, a ne naselje. Još ako se dodaju rupe na putu, život je stvarno stresan.

Pružni prelaz konačno je proširen i asfaltiran početkom novog milenijuma, pa ne predstavlja više usko grlo. Međutim, rampa još uvek zaustavlja saobraćaj zbog lošeg urbanističkog plana. Ranžirna stanica prebačena je u industrijsku zonu, ali je na Novom naselju ostala okretnica i radionica, pa bivšom subotičkom prugom redovno prolaze teretni vagoni. Nedavno je Avijacija dobila i prvi semafor kako bi zaustavio pomahnitale vozače. Konačno su gradski oci prihvatili zahteve roditelja jer se na ulazu u grad vozi kao na autoputu, a na pešačkom prelazu stradaju uglavnom đaci.

Zbog blizine Detelinare stanovnici Avijatičarskog naselja nemaju neku primamljivu ponudu namirnica i drugih potrebština, pa često posećuju komšiluk, mada su poslednjih godina ovde otvorena dva veća marketa. Napredak je i izgradnja vrtića, dečijeg igrališta i sportskih terena. Taj mali, veseli kutak smešten je kod čuvenog "zelenog mosta" koji je nebeska veza s Detelinarom.

Ovo stambeno ostrvo domaćin je fudbalerima Novog Sada, popularnim "kanarincima" koji tu treniraju na renoviranom pomoćnom terenu, ima benzinsku pumpu kao glavnog zagađivača, jedinstveno je po velikoj peščari koja ga razdvaja od Industrijske zone, a Avijacija u sebi krije i prirodno dobro s mnogo vrsta ptica selica, barskih životinja i rečnih riba, pa su neki dobri i savesni ljudi probali da ovu oazu stave pod zaštitu države. Umesto toga, napravljeno je đubrište, a vremenom su nicale zgrade, pa su čovek i beton stigli, skoro do samog kanala.

Na granici Avijacije je napravljen kružni tok, što je obilaznica do autoputa, pa ako ništa drugo, žitelji ovog kraja mogu najbrže da izađu na pistu za Beograd ili Mađarsku. Takođe, završetkom Bulevara Evrope, "avijatičari" mnogo brže stižu do Naselja, Dunava, Fruške gore, a i pre svih će stići do "Petrolenda" bez ludila gradske gužve.

Život ne može da se zamisli bez kafane, ali ovde je i to moguće jer ljubitelji kapljice iz ovog kvarta nemaju nijedan bife. Stoga je najbolje mesto za smiriti se uz pivo ili "unuče" na okretnici "petice". Pivo, klupa, mir, hlad... svakodnevni ritual. Ujedno, to je jedina trafika u ovom delu grada. Svi šorovi su asfaltirani, izuzev Ulice Oblačića Rada, koja se u vreme kiša i snega pretvara u kaljugu kroz koju je gotovo nemoguće proći peške, dok automobili blato raznose na glavni put. Zaista je Avijacija čudna civilizacijska mešavina urbanog i ruralnog, buke i mira, a do nje ćete stići plavim Volvom broj 5 (Temerinski put – centar – Avijatičarsko naselje) ili 14 (Centar – Sajlovo).

Foto: Aleksandar Jovanović