IZ ISTORIJE NOVOG SADA: Najromantičnija palata u gradu simbol je mnogih ljubavi

Zgrada na Trgu mladenaca 7 građena je u devetoj deceniji XIX veka. Projektant objekta podignutog u stilu istoricizma ostao je nepoznat. 

Teško da je onaj koji je gradio današnje Matičarsko zdanje mogao pretpostaviti da će to postati najromantičnija palata u Novom Sadu. 

Naime, u njenoj svečanoj sali decenijama se obavljaju venčanja, kao vrhunac mnogih velikih i malih ljubavi. Pompezna kitnjasta stara zgrada deluje kao da je upravo i građena za ovu svrhu. 

Možda je jedna legenda, koja kruži gradom, na neki tajanstven način odredila da palata postane mesto venčavanja. Priča je vezana za oca koji je imao hendikepiranu kćer u godinama za udaju, te se on, da bi joj našao muža, odlučio da kupi ovu veliku kuću, a ona je, zaista, i u ono doba morala svakom biti veoma ubedljiv argument za ženidbu. 

Palata je tokom, svog dugog trajanja, promenila nekoliko vlasnika. Pouzdano se zna da ju je pred kraj života izgradio plemić i novosadski veliki župan Feliks Parčetić (1830-1889). Plemstvo je dobio zbog truda oko unapređenja saradnje između Srba i Mađara, doprinosa urbanizaciji Novog Sada, a i rada na napretku prosvete. Parčetić se u dokumentima poslednji put pominje 1888. godine, angažujući se oko odbrane grada od poplave.

Kratko vreme, pred kraj devetnaestog veka, palata je bila u vlasništvu porodice Flau, a od početka dvadesetog veka njen vlasnik je dr Armin Kasovic (1864 1929), poznati stomatolog, predsednik Jevrejske opštine i javni radnik. On je temeljno obnovio palatu i poboljšao uslove stanovanja u njoj, pošto je uveo vodovod, izgradio kupatila sa kadama i savremenim grejnim telima. Moguće je da su nove posleratne prilike, način stanovanja i pre svega troškovi održavanja, prinudili doktora Kasovica da 1922. godine palatu proda Hrvatskoj štedionici iz Zagreba. 

Posle Drugog svetskog rata, 1947. godine zgrada je konfiskovana, a 1950, ustupljena je Gradskom narodnom odboru. Od tada pa do danas, više nije u privatnom vlasništvu. 

Kako se u palati živelo u vreme prvog vlasnika plemenitog Feliksa Parčetića i njegove porodice?

Ondašnji njen položaj bio je u produžetku, na regulaciji glavne ulice, u centralnoj gradskoj zoni, koji je kasnije probijanjem današnjeg Bulevara Mihajla Pupina, grubo presečen i na taj način fizički odvojen od starog jezgra grada. U neposrednoj blizini nalazila se Jermenska crkva, a izgradnjom Hotela "Central", ambijent nekadašnjeg Prnjavora, današnjeg Trga mladenaca, postepeno je dobijao otmenije obeležje. Parčetić je sebi izgradio moćnu porodičnu spratnu eklektičku palatu, pretenciozno dekorisanu, koja spada među reprezentativne primere ovog umetničkog pravca u Novom Sadu. Znatno kasnije će biti podignute njene stilske sledbenice: palata Suda, Srpska gimnazija i Magistrat.

Lokali u prizemlju, enormna kvadratura stana na spratu i lepo zatvoreno dvorište odražavali su status, karakter i potrebe vlasnika. Pored obezbeđenog udobnog stanovanja bila je tu i dobra funkcionalna organizacija prostora za održavanje balova (svečana sala u središtu prvog sprata) i onog za svakodnevno salonsko dokoličenje. Spremanje prostorija, u najprostranijem delu kuće sa ulice i u dva jednaka krila, nije se moglo zamisliti bez mnogo brojne posluge. Dolazak u gizdavu palatu mora da je i u ono vreme ostavljao dubok utisak na sve goste.

Glavna fasada sa devet vertikala otvora ima u središtu plitak rizalit sa reprezentativnim ulazom u prizemlju i masivnim zidanim balkonom na pet konzola, na spratu. Fasada je ukrašena brojnim dekorativnim i simboličnim elementima u vidu muških maski, lavljih glava, balustera, raznovrsnih frizova, među kojima posebnu pažnju treba posvetiti slikovitom i originalnom oblikovnom rešenju srednje balkonske konzole, u liku povijenog starca sa pastirskim šeširom na glavi. Na krovnoj atici bio je postavljen plemićki grb koji je obaveštavao prolaznike o statusu vlasnika. Visoka i ornamentalno bogato zastupljena gipsana plastika, nad prostorom stepenišnog hola i centralnim prostorom sprata (hodnik i dve sale), autorsko je delo Julija Anike, poznatog novosadskog vajara i gipsara. Plafoni važnijih soba i salona bili su dekorisani slikanim kompozicijama. 

Danas samo dva sačuvana ansambla sa anđelima u pejzažu i onim lebdećim na plavim prostranstvima neba – svedoče o neuobičajenoj slikarskoj celini koja je nekada postojala. Ima pretpostavki da su ove kompozicije radili nama nepoznati italijanski slikari, mada se kao autor po minje i novosadski slikar Pavle Ružička. I kao što su se nekada ovi debeljuškasti anđeli zaštitnički nadvijali nad ukućanima palate, tako danas nastavljaju kao „amoreti” da bdiju nad venčanim parovima.

Preuzeto iz knjige: Novi Sad od kuće do kuće, autora Donke Stančić u izdanju Studija Bečkerek