Novosadski život u ciframa pred II svetski rat: Samo su Beograd i Zagreb zidali više

Kraljevina Jugoslavija je obično krajem oktobra ili početkom novembra meseca izdavala Statistički godišnji plan za prošlu godinu, u kome je statistički bio prikazan ceo državni, privredni, socijalni, kulturno-prosvetni, nacionalni i politički život Kraljevine, uglavnom po Banovinama, a delimično i po banovinskim sedištima ili većim gradovima. Novi Sad, kao prirodni, politički i administrativni centar Dunavske banovine i kao jedan od vodećih gradova u nekadašnjoj Jugoslaviji zauzeo je u Statističkom godišnjaku za 1939-40. godinu vrlo vidno mesto. U najkraćim crtama iznećemo najzanimljivije podatke iz ove značajne edicije, a naročito sa osvrtom na cifre koje govore o Novom Sadu.

Piše: Zoran Knežev, hroničar i publicista

U Novom Sadu je na prelazu iz XIX u XX vek živelo 28.763 lica, što znači da je nastavljen ujednačen porast populacije. Poslednji popis u Austro-Ugarskoj obavljen je 1910. godine kada je grad imao preko 30.000 žitelja, dok ih je, prema sledećem popisu izvršenom u novoj državi Kraljevini Srba, Hrvata i Slovenaca, u gradu bilo gotovo 40.000. Po opštinskom popisu 1929. stanovništvo se uvećalo za 45% od prošlog popisa, odnosno po stopi od 4,5% na godišnjem nivou. Godine 1931, kada je obavljen drugi državni popis u Novom Sadu je živelo 63.985 stanovnika, što nije posledica demografskog rasta, nego administrativnih faktora, jer je 1929. posebna opština Petrovaradin prisajedinjena Novom Sadu.

U pogledu broja stanovništva i svih ostalih podataka koji su s tim u vezi, Godišnjak donosi podatke prema popisu iz 1931. godine. Prema vrsti zanimanja 11.900 Novosađana se bavi pretežno zemljoradnjom, a zatim šumarstvom i vrlo malo ribolovom. Industrijom i zanatom bavi se 20.390 Novosađana. U trgovini i saobraćaju zaposleno je 13.415 Novosađana, a na drugim zanimanjia i bez zanimanja bilo je 6.444 novosadskih stanovnika.

Novi Sad ima 6.244 činovnika, 4.948 muških i 1.296 ženskih. Od ukupnog broja zaposlenih lica 10.724 ima radnika, 3.926 nadničara, 1.344 šegrta, 1.607 lica koje rade kao kućna posluga (služavke, bedinerke, kuvarice, sobarice). Zanimljivo je da Sarajevo u to vreme ima 1.384, a Skoplje svega 435 kućne posluge. To je očigledan dokaz o velikom komoditetu i „Godspostvenosti“ Novosađanki i Novosađana.

Najviše stranih državljana ima u Beogradu 13.562, Zagrebu 9.289, Ljubljani 2.440, Osijeku 2.841, a Novi Sad 2.409, dok ostala mesta znatno zaostaju.

Po godinama starosti u Novom Sadu je 1931. godine 14.348 lica od 0-14 godina, 15.795 lica od 15-24 godina, 29.211 lica od 25-59 godina i 4.631 od 60 pa na više godina starosti.

Na području novosadske Trgovinsko-industrijske i zanatske komore bilo je na kraju 1938. godine ukupno 23.175 zanatskih radnji, a najveći broj je bio prehrambeni, a najmanji broj hemijske struke. Prvih je bilo 4.291, a drugih 116, a bilo je zaposleno 11.052 pomoćnika i 9.359 učenika.

U pogledu građevinske delatnosti u 1938. godini Novi Sad se nalazio na trećem mestu u celoj zemlji, odmah iza Beograda i Zagreba. Beograd je podigao 384 nove zgrade, Zagreb 345, Subotica 111, Skoplje 143, Sarajevo 38, a Novi Sad 327 novih zgrada.

Promet na novosadskoj produktnoj Berzi iznosio je u 1938. godini 271 milion 667 hiljada dinara, a veći promet od novosadske imao je samo Beograd.

U Novom Sadu izlazila su tri dnevna lista, dva na manjinskom i jedan na srpskom jeziku. Pored toga u Novom Sadu izlazilo je 27 listova i časopisa koji izlaze 2 do 3 puta nedeljno, 42 mesečna i dvadesetak povremenih listova.

Od 947 umrlih u Novom Sadu u toku 1938. godine, 102 je umrlo od tuberkoloze, a broj osiguranih radnika je bio 29.953.

Po prometu putnika na pristaništu Novi Sad je prvi u zemlji sa 197.283 doputovalih i 195.031 otputovalih putnika, a na drugom mestu se nalazila Sremska Kamenica sa 179.426 doputovalih i 171.036 otputovalih putnika.

Novi Sad je imao svega sedam kilometara tramvajske pruge na kome je saobraćalo 14 kola, a prevozilo se oko pet miliona putnika godišnje.

Eto, tako se, prema brojkma, nekada živelo u Novom Sadu...