PETROVARADIN U REČI I SLICI: Mesto legendi, istorijskih zdanja i dobrog zalogaja

Prva asocijacija na Petrovaradin je Tvrđava i svako ko poseti Novi Sad poželeće da se popne na "Gibraltar na Dunavu". Ipak, ovo naselje ima i drugih kulturno-istorijskih spomenika, skrivenih kutaka, najbolju divlju plažu i mesta za šetnju, ali i mnoge legende koje se i danas prepričavaju.

Krenimo redom, od mesta po kom su Novi Sad i Petrovaradin prepoznatljivi, a to je upravo prva odbrana od nevernika, biser barokne arhitekture, ali i riznica Habzburgovaca, te kazamat za političke neposlušnike... sve je to bila Petrovaradinska tvrđava u svojoj trovekovnoj istoriji.

Izgradnju Tvrđave pokrenula je austrijska ratna komanda uz finansijsku pomoć Pape, a sa ciljem da se zaustave buduće invazije Turaka. Malo je poznato i to da je bilo veoma krvavo graditi Tvrđavu, pa je u sezoni kada je gradnja bila naintenzivnija umiralo i po 100 ljudi. Čak je u Novom Sadu postojala kletva "dabogda ti duša gradila Varadin", upravo zbog uslova u kojima su radnici zidali Tvrđavu.Postoji i legenda da su u zidine Tvrđave ugrađivane mačke, kako bi ona bila neuništiva i kako bi imala devet života...

Kada je  izgrađena, bila je najznačajnije i najveće utvrđenje u Habzburškoj monarhiji o čemu govori podatak da su Turci dva puta pokušali da je osvoje, ali nisu uspeli. Nakon toga, u 19. veku, postala je vojno-administrativni centar.

Dvadesetih godina prošlog veka bilo je čak i predloga da se Petrovaradinska tvrđava sruši. U tom periodu ona je još uvek bila vojni objekat, a ne spomenik kulture i za vojsku je njeno održavanje bilo preskupo. Međutim, to je sprečio general Dragoš Đelošević, načelnik građevinske uprave vojske Kraljevine Jugoslavije, što ga je koštalo vojničke karijere....

Poslednjih nekoliko decenija prožima se priča o postojanju tunela ispod Dunava između Petrovaradinske tvrđave i Novog Sada, što je okidač posetama mnogih istraživača...

Među najstarijim sačuvanim objektima je Crkva svetog Jurja, koja je građena od 1701. godine, zatim franjevački samostan, kasnije prenamenjen u vojnu bolnicu, kao i zgrada komande Tvrđave. Na potezu glavne ulice, smešteni su uglavnom svi nekad najvažniji objekti vojne i civilne uprave, kao i najreprezentativnije stambene kuće visokih oficira i činovnika, građene tokom osamnaestog veka u stilu baroka.

Tu je i rodna kuća bana Josipa Jelačića, u Podgrađu, kultna picerija "Mačak", kao i poslastičarnica "Multi – Tarte" u kojoj možete pojesti odlične slatkiše i gde se možete okrepiti nakon šetnje Podgrađem.

Tvrđava je završila sa vojnim bitkama, a danas je okupljalište mladih, onih koji vole da uživaju u panorami Novog Sada i Petrovaradina, ali i hedonista. Tu se nalazi restoran "Osam tamburaša", kao i Restoran "Terasa". Ispod Tvrđave  su i restorani pokraj Dunava kao što su "Balkan exspres" i "Aqua Doria". Kad su u pitanju okolni kafei, ljubitelji rokenrola koji žele da osete atmosferu pravog, zadimljenog irskog paba i popiju kvalitetno točeno pivo, svakako ne bi trebalo da zaobiđu kafe "Dublin" u Štrosmajerovoj ulici, u kom naročita živost vlada tokom Exit festivala.

Nakon ručka, možete prošetati uz Dunav, i to sve do divlje plaže "Oficirac", omiljenog kupališta i mladih i starih. Vikendom ovde bude više od 2.000 ljudi. Jednom je čak ova plaža imala i potreban mobilijar, ali su vandali uspeli da unište ono za šta su se Petrovaradinci borili. Njihova borba za uređenje plaže išla je dotle da su gradskim ocima pretili da će ispred Gradske kuće doći u kupaćim gaćama, pa se prionulo uređenju obale. Međutim, nije dugo izdržala, ali danas mnogobrojni ljubitelji ovog  dela priobalja Dunava, organizuju akcije njenog čišćenja.

Uz Dunav je i nadaleko poznati "Šaran". Neki su ga prekrstili u restoran, a zapravo je to Udruženje sportskih ribolovaca, gde se baca mamac i kuvaju takmičarske riblje čorbe, a i dobro se jede. Bašta je prostrana i idealna je kako za starije tako i za parove s decom, ali i mlade. Ovde možete doći i biciklom, a debela hladovina čuvaće vas od letnjih vrućina.

Malo dalje od "Šarana", legendi i ribolovačkih priča proteže se i Dobrovoljno vatrogasno društvo "Petrovaradin”, u Pavla Jurišića Šturma 2. Tu deca uče da koriste protivpožarne aparate. Mnogima koji su ovde odrastali sve je to dobro poznato, a neki su odlazili na takmičenja. To iskustvo ni malo zanemarljivo, jer sve što tamo naučite, kako kažu oni koji su bili njihovi članovi, mogu primeniti i danas, u slučaju požara ili sličnih neprilika. Tako je od 1874. godine, kada je Josip Kocher, po zanimanju obućar, pozvao nekoliko uglednih građana Petrovaradina na razgovor u svoju kuću. Tada su se dogovorili da osnuju DVD "Petrovaradin", kako bi sačuvali zajednicu od sve učestalijih požara na teritoriji opštine...

U blizini je i prelepi Molinarijev park, koji je 1874. godine osmislio Anton Molinari, general inženjer i počasni zapovednik sedamdesete pešadijske pukovnije Austrougarske carevine.

Mesto gde možete pronaći debelu hladovinu i uživati u zelenoj oazi kako u samom parku tako i u delu pored Osnovne škole "Jovan Dučić" u Preradovićevoj ulici. Petrovaradinci dva objekta ove obrazovne ustanove zovu "mala" i "velika" škola , jer se u jednom pohađa nastava do četvrtog, a u drugom svih osam razreda.

Fudbalski sportski teren takođe je našao svoje mesto u Petrovaradinu, a nešto niže tu je i Petrovaradinska pijaca. U okruženju pokraj Preradovićeve ulice ovde svakodnevno ima svežeg voća, povrća, kozmetike i svega ostalog što je potrebno građanima koji tu žive. Dalje, Preradovićevom ulicom ka Sremskim Karlovcima, nalazi se nekoliko zgrada, a tu je i park za istrčavanje pasa.

Ribnjak, naselje uz Dunav i Trandžament koje se prostire duž kasarne i groblja, uz Ulicu Dunavske divizije, te se širi dalje ka Mišeluku, takođe je deo Petrovaradina. U Ribnjaku se nalazi kafana "Tako je suđeno",  gde uz dobar zalogaj možete uživati u pogledu koji puca pravo na grad.

Postoji i staza uz Ulicu Dunavske divizije koja se prostire s mosta "Varadinska duga", i penje do Trandžamenta. Rekreativci je koriste kao stazu za trčanje, ali je idealna za šetnju u večernjim satima, jer takav pogled nemate nigde u gradu. Tu je i staro vojničko groblje na Trandžamentu,  osnovano  početkom 18. veka. Takođe, Petrovaradin obuhvata i naselja: "Karagača", "Alibegovac", "Sadovi", "Puckaroš"...

Dobro poznati "Vezirac", mesto gde se odigrala jedna od najvećih borbi između Habzburške monarhije i Osmanskog carstva, koja je odredila dalje tokove istorije na ovom prostoru, nalazi se pri podnožju Fruške gore, između Sremskih Karlovaca i Petrovaradina.  Do njega može da se dođe sa različitih strana: iz Bukovca, iz Sremskih Karlovaca putem od Tekija, sa Širina iz Petrovaradina, te Bukovačkim putem iz Petrovaradina.

Bitka u kojoj je mešovitu hrišćansku vojsku predvodio Eugen Savojski, a osmanlijsku Damad-Ali paša odigrala se 5. avgusta 1716. godine. O veličini i značaju ove bitke, govore i mnoge legende koje su se do danas održale među stanovništvom, kao i kasnije podizanje Crkve Snežne Gospe na današnjem izlazu iz Petrovaradina, u znak velike pobede hrišćanske nad muslimanskom vojskom. Biskupijsko svetište Gospe Tekijske je jedinstveni spomenik kulture, hrišćansko svetilište, ekumensko okupljalište pravoslavaca, protestanata i katolika.

U znak zahvalnosti na izvojevanoj pobedi, u tekijskoj kapeli je održana misa zahvalnosti kojoj je prisustvovao Eugen Savojski zajedno sa svim oficirima i vojnicima.
 

NASELJE JOŠ IZ VREMENA PALEOLITA: Nije zanemarljiv podatak da istorijski podaci o Petrovaradinu sežu znatno dublje u prošlost nego što je to slučaj sa podacima o Novom Sadu. Zapravo, u vreme kada se na području Petrovaradina razvija sve značajnije naselje i kada se polaže kamen temeljac za izgradnju današnje tvrđave, preko Dunava, na bačkoj strani, postoje skromne kuće, koje su zajedno činile naselje pod nazivom Petrovaradinski šanac. Ako se pođe od duboke prošlosti, arheološki podaci pokazuju da je na području Petrovaradina postojalao paleolitsko naselje iz perioda 50-45.000 godina p.n.e.

Tekst: Slađana Aničić
Foto: Aleksandar Jovanović