JAVNI APEL: Zaustavite seču šuma na Fruškoj gori!

Pokret "Odbranimo šume Fruške gore" (OŠFG) uz podršku Mreže "Pošumimo Vojvodinu" upućuje javni apel organima vlasti, ali i stručnoj i akademskoj zajednici, kao i udruženjima građana, kako bi se pokrenulo zajedničko zagovaranje na više nivoa, jer smatraju da jedino takva reakcija je društveno odgovorna i održiva.

– U Nacionalnom parku "Fruška gora" intenzivne privredne seče poslednjih godina postale su vidljive na svakom koraku. Gotovo da nema šumske i planinarske staze koja nije uništena teškom mehanizacijom za intezivno šumarstvo ili zatrpana trupcima. Intenzivno privredno gazdovanje šumama govori o tome da Nacionalni park posluje kao šumarsko-privredno preduzeće, a ne kao zaštićeno područje prirode prve kategorije. Potvrda ove tvrdnje su godišnji izveštaji o poslovanju i godišnji izveštaji o ostvarivanju Programa upravljanja zaštitom prirode, dostupni na njihovom sajtu, u kojima se jasno vidi da oko 60% prihoda dolazi od korišćenja šuma, odnosno seče i prodaje drveta. U vezi sa ovim ista je situacija u svim nacionalnim parkovima i ostalim zaštićenim područjima u kojima preovlađuju šume – navodi se u saopštenju Pokreta i Mreže "Pošumimo Vojvodinu" koju čine 25 organizacija civilnog društva. 

Oni javno pozivaju nadležne organe vlasti i institucije da u najkraćem roku donesu vanredne odluke o obustavljanju svih seča na celom području Nacionalnog parka "Fruška gora". 

Podsećaju da Vojvodina sa nepunih 7% teritorije pod šumama spada u najobešumljenija područja Evrope, a gubitak humusnog sloja zemljišta delovanjem eolske erozije, već ugrožava i opstanak poljoprivrede. Stručnjaci iz različitih oblasti prepoznali su Vojvodinu kao crvenu tačku Evrope, kao agrarnu pustinju koja već trpi dramatične posledice globalnog zagrevanja planete. 

– Vojvodina je postala i područje sa visokim stepenom zagađenja voda, vazduha i zemljišta, što sa ekstremnom obešumljenošću i posečenim vetrozaštitinim drvoredima, ugrožava elementarne uslove za život ljudi i opstanak prirode. Prošlogodišnje razorne oluje i vetrolomi u srednjem Podunavlju i Sremu, pokazale su da se šumama Vojvodine i našeg najstarijeg Nacionalnog parka upravlja neodrživo, sa izraženim deficitom kompetencije, stručnosti, savesnosti i odgovornosti. https://uzzs.org.rs/da-li-ce-nas-vetrovi-oduvati/ – upozoravaju i nagalašavaju:

– O neodrživom i nesavesnom gazdovanju šumama Nacionalnog parka ukazuju i brojne inspekcijske prijave podnete od strane članova Pokreta OŠFG sa epilogom prekršajnog kažnjavanja, ali nažalost bez efekta promene negativne prakse. Umesto da primarni cilj upravljanja bude zaštita prirode, u poslednjoj deceniji cilj je postala brza dobit drvne industrije. Iako je formalno pod zaštitom, Fruška gora postala je plen umreženih interesnih grupa, žrtva izvrdavanja zakona, dokazane uzurpacije i korupcije i posledično izložena je intenzivnoj eksploataciji, ilegalnom doznačavanju, seči i izvlačenju, kao i neodrživim praksama, što trajno devastira prirodne vrednosti zbog kojih je zaštita proglašena.

O tome da li građani imaju pravo da se bave šumama i ako nisu šumarski inženjeri i zašto je iščezao pojam šume kao prirodnog dobra od nacionalnog značaja možete više pročitati OVDE

Pokret OŠFG i Mreža "Pošumimo Vojvodinu" smatraju da je model upravljanja nacionalnim parkovima sistemski postavljen neodrživo jer se, kroz zakone i propise, prioritet daje proizvodnji drveta, a zanemaruju ekološke, sociološke, zdravstvene, naučno-istraživačke i ostale funkcije šuma, što potvrđuju i rezultati istraživanje o sistemu i finanisiranju zaštite prirode u Srbiji: https://staniste.org.rs/zastita-prirode-u-srbiji-na-republickom-nivou-rezultati-istrazivanja-2023/ 

To je, navode, dovelo do apsurda da se upravljači nacionalnih parkova najviše finansiraju od seče šuma, po principu "koza čuva kupus", a ne od pružanja ekosistemskih usluga.

– Odgovor upravljača se uvek svodi na – "radimo kako nam je po zakonu odobreno". Tako se, po zakonu, šuma na Fruškoj gori ne seče samo na 3% površine, dok je na 97% seča intenzivna. Treba podsetiti da je cela površina Nacionalnog parka i zvanično u predlogu za ekološku mrežu NATURA 2000. Svi problemi su prisutni kako u državnim šumama, tako i u šumama koje su restitucijom vraćene Eparhiji Sremskoj, što čini oko 1/4 površine Nacionalnog parka – upozoravaju aktivisti.

Poslednjih 5 godina pokret "Odbranimo šume Fruške gore" i "Udruženje za zaštitu šuma" ukazuju na sve ove izazove i probleme, a obraćali su se i nadležnim ministarstvima. Od njih su, ističu, uvek stizali odgovori da se šumama Fruške gore gazduje stručno, a da su zahtevi u vezi sa promenom modela gazdovanja neosnovani i nestručni.

Odgovore pristigle početkom 2024. godine (link ka odgovorima: Ministarstva zaštite životne sredine, Ministarstva poljoprivrede, šumarstva i vodoprivrede/Uprave za šume, Pokrajinskog zavoda za zaštitu prirode i JPNPFG ) su identični onim iz 2019. Iz tog razloga se sada ovim javnim apelom udruženja obraćaju i državi i javnosti, sa sledećim zahtevima:

Zahtevi

1) Da se uvede moratorijum na seču šuma u NP Fruška gora, najmanje na 10 godina, u cilju revitalizacije i pošumljavanja površina koje su degradirane nestručno izvedenim, a pre svega prekomerno planiranim i realizovanim oplodnim sečama i intenzivnim korišćenjem šuma po Osnovama gazdovanja šumama 2017–2026. 

2) Da Vlada Srbije donese uredbu o stavljanju van snage planskih dokumenata za redovne seče šuma u državnim, crkvenim i privatnim šumama, zatim uredbu o zabrani izvoza drvne sirovine, kao i uredbu o zabrani otuđivanja/prodaji prirodnih dobara u zaštićenim područjima prirode koja su vraćena u postupku restitucije. 

3) Da Ministarstvo zaštite životne sredine inicira izradu nove stručne osnove i uslova zaštite prirode za nove Osnove gazdovanja šumama NP Fruška gora, u kojima će osnovna namena šuma biti ne privredna, već ekološka, biološka, sociološka, rekreativna, zdravstevna, naučno-istraživačka. 

4) Da Ministarstvo zaštite životne sredine inicira izmenu Zakona o nacionalnim parkovima, sa kojima će se povećati površine u zoni 1. stepena zaštite na 50% površine minimalno (primer NP Triglav), kao i izmenu da nacionalni parkovi budu državne ustanove sa inkluzivnim upravljanjem, uz učešće civilnog društva u odlučivanju, a ne privredna društva koja posluju privredno-profitno.

5) Da Pokrajinska Vlada i Skupština aktivno zastupaju interese građana AP Vojvodine time što će pokrenuti inicijativu za donošenje pomenutog moratorijuma, zakona i uredbi.

– Ovaj apel ima za cilj da podseti nadležne institucije da je svrha i smisao zaštite prirode dobrobit i prirode i ljudi. Balansiranje različitih interesa ne sme više da bude na štetu zaštite šuma i prirode, jer bez njih nema dobrobiti ni za ljude ni za prirodu, niti za održivu budućnosti našeg društva – zaključuje se u saopštenju.

Mrežu "Pošumimo Vojvodinu" čini 25 organizacija civilnog društva iz Vojvodine: Pokret gorana Novog Sada, Pokret gorana Vojvodine, Društvo za zaštitu i proučavanje ptica Srbije, Ekološki centar "Stanište", Inženjeri zaštite životne sredine, Naučno-istraživačko društvo studenata biologije i ekologije "Josif Pančić", Ruralni centar "Sova", Društvo mladih istraživača "Branislav Bukurov", Pokret "Odbranimo šume Fruške Gore", Udruženje za zaštitu šuma, Udruženje Dečija ekološka akademija, CEKOR – Centar za ekologiju i održivi razvoj, Ekološki pokret Vrbasa, Pokret gorana Sombora, Udruženje građana "Ekobečej", Udruženje ekologa "EKOS", Ekološko udruženje "Avalon", Prirodnjačko društvo "Gea", Udruženje sportskih ribolovaca "Deliblatsko jezero", Udruženje građana "Eko zona Kovin", Udruženje građana "Aurora", Eko centar "Tisa", Udruženje Zeleni most, Ekološki pokret Padina, i UG Zelena zona Kula.